Ticari anlaşmaların ve uluslararası ticaret sözleşmelerinin taraflarının çoğunlukla farklı ülkelerden olması yargılama konusunda çeşitli sorunları beraberinde getirir. Hangi ülkenin hukukuna tabi olunacağı, kararların icra edilebilirliği ve yaptırım şekilleri kafaları karıştırır. Bu belirsizlikler tarafların uluslararası ticaret yapmasını engelleyebilir. Ticari anlaşmaların uluslararası düzeyde imzalanabilmesi ve ülkelerin kalkınması için bazı alternatif hukuk yolları geliştirilmiştir. Bu yollar uyuşmazlığın kısa sürede sonuçlanmasını sağlarken tarafların zararlarını da minimuma indirir.
Hukuki uyuşmazlıkların uzamaması için kullanılan alternatif yollardan biri tahkimdir. Sözleşmeler, uluslararası anlaşmalarda mahkemeye başvurmak yerine tarafsız bir heyetin karar vermesi istendiğinden başvuran sayısı fazladır. Tarafların anlaşarak bağımsız ve tarafsız kuruluştan destek almasına uluslararası tahkim denir. İcra edilebilirliğinde sorun çıkmayan tahkim kararları sözleşme taraflarını, başvurucuları bağlar. Çünkü sözleşmede açıkça tahkim şartı konulması veya tahkim sözleşmesi yapılması durumunda bu yola başvurulabilir. Sadece taraflardan birinin istemiyle tahkim yoluna başvurmak mümkün olmaz.
Sözleşmelerde özellikle tahkim yoluna başvurulacağına dair hüküm konulması hukuki sürecin uzamasını engeller. Bağımsız ve tarafsız bir kuruluş olan tahkim heyeti hukuki olarak çözümlenebilecek hususlara destek olur. Tahkim yolu için irade serbestisinin esas olduğu ve tahkime elverişli uyuşmazlıkların yer aldığı durumlar geçerlidir. Tarafların zararını artırmadan, kısa yoldan hukuki süreç sonlandırılabilir. Tahkim sonucunda taraflar haklarında verilen kararı kabul edecektir. Çünkü öncesinde bu şartı sözleşme hükümlerine karşılıklı rıza ile koymuşlardır.
Uluslararası tahkimde öncü bazı merkezler vardır. Bu merkezlerin kararı taraflar tahkim yeri olarak kararlaştırdığı sürece haklarında bağlayıcıdır. ABD Tahkim Birliği (AAA) veya Uluslararası Tahkim Birliği (ICDR) gibi kuruluşlar aracılığı ile hukuki destek sağlanabilir. Tahkim süreçlerinin yönetimi ve yönlendirilmesinde bu kuruluşlar önemli rol oynar. Bu tahkim kuruluşları uluslararası tahkim ve ülkeler arası tahkimde uyuşmazlıkları çözer. Ülke içinde tahkim yolları ve merkezleri olsa da taraflar yurt içi veya yurt dışındaki merkezleri seçmekte özgürdür. Çoğu zaman Türk şirketler bile uluslararası tahkim merkezlerini tahkim yeri olarak seçebiliyor. Taraflar kendilerini hangi yargı düzeninde daha rahat hissediyorsa sözleşmede tahkim yeri ve yargılamasını o doğrultuda belirleyebilirler.
Gerçek veya tüzel kişiler tahkime başvurabilirler. Anlaşma sırasında ileride yaşanacak uyuşmazlıklar için tahkim yolu belirlendiğinden uzlaşmayı sözleşme çerçevesinde sağlayabilirler. Ticari hayatta tahkim yöntemine sıkça başvurulmasının sebebi usul işlemlerinde boğulmamaktır. Esnek, tarafsız ve hızlı çözüm sunması ticari hayatın hareketlenmesini sağlar. Uyuşmazlıkların çözümlenememe korkusu yaşayan tacirler tahkim yolu ile sorunlarını kısa sürede çözeceklerine inanırlar. Tahkim yolu ile yargılama sürecinin sonlandırılması 6 ay ile 1 yıl arasındadır. Türkiye şartlarında yargılama süreci düşünüldüğünde bu süre son derece makuldür. Taraflar 6 ay ve 1 yıl arası sorunlarının çözüleceğine inandıkları için bu alternatif hukuk yolunu sıkça kullanır. Çoğu zaman kamu tüzel kişilerinin bile sözleşme şartlarında tahkim şartı yer alır. Yargı sisteminde sürecin uzun olması kamu kurumlarına bağlı iştirakleri bile korkutur. Zararsız bir şekilde uyuşmazlıkları sonlandırmak için sözleşmelerinde tahkim şartı yer alır.
Tahkim yolu kullanılsa bile sözleşmede ortak olarak belirlenen hukuk kuralları ve yargılama şeklini seçme imkanınız da vardır. Tahkim yerini seçerken sözleşme kapsamında uygulanacak hukuk kuralları, tahkim yerinin hukuk kuralları olmak zorunda değildir. Tahkim yerini seçme hususunda da kısıtlama yoktur.
Uluslararası sözleşmelerde tarafsız bir kurum veya kuruluşun değerlendirme yapması tarafları rahatlatır. Otoritelerden bağımsız hakem kurulu sözleşme kapsamında hukuki süreci işletir. Devlet eli ile yargılama yapılmadığından mahkemelerden karar çıkmaz. Bağımsız hakem heyetinin verdiği kararlara uymayı taahhüt eden taraflar çıkan karara saygı duyarak yaptırımları yerine getirir. İcra edilebilirliği konusunda sıkıntı yaşanmaması taraflar açısından güvence oluşturur.
Ticari sözleşmelerde tahkimin seçilmesinin diğer bir nedeni de hızlı karar verilmesidir. Mahkemelerde yapılan yargılamada süreler, usuli işlemler ve üst mahkemeye başvuru karar alınmasını güçleştirir. Her yargılama sürecinde en az 2 yıl dava sürer. Bu da uyuşmazlıkların ortalama 5 yıl ila 6 yıla kadar uzaması demektir. Mahkemenin yetki ve görevinin belirlenemediği hususlarda bu süre daha da uzayabilir. Yargılama süreci uzadığında ticari olarak kayıplar da artar. Ticari hayatta tarafların en çok yakındıkları durum yargılamanın uzamasıdır. Sözleşme konusunun gecikmesinde sakınca bulunması halinde büyük zarara sebep olması tarafları korkutur. O nedenle daha akılcı ve kısa sürede çözüm sunan yollara yönelmek gerekir. Tahkimin uluslararası hukuk yerine tercih edilmesinin diğer bir sebebi de budur. Taraflar farklı ticari ülkenin kurallarına tabi olduğundan ortak nokta ve uygun yargı yolu bulmaları zordur. Ticari güven ilkesinin oluşması ve sözleşme imzalamaktan kaçınmamak için en doğrusu tahkim yolunu seçmektir.
Tahkim Merkezleri Türkiye’de de vardır. Sözleşmede bu tahkim yerleri de seçilebilir. İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC), Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Tahkim Divanı (TOBB Tahkim Divanı), İTOTAM, EDAC, İslam İşbirliği Teşkilatı Tahkim Merkezi tahkim yoluyla uyuşmazlığı çözmeye muktedirdir.
Uluslararası tahkim yolunun kullanılması için tarafların aralarında geçerli bir tahkim sözleşmesi imzalaması gerekir. Geçerli bir tahkim sözleşmesi yoksa uyuşmazlıklarda sorun çıkabilir. Ticari sözleşmelerde taraflar tahkim sözleşmesi de imzalayıp tahkim yerini belirlemek durumundadır. Bazen de sözleşmede tahkime ilişkin şartların konulması ile taraflar tahkim yolunu seçer. Tarafların imzaladığı ticari sözleşmeye ek tahkim sözleşmesinin sonuç doğurması için;
Sözleşme taraflarının tahkime başvurmayı kabul etmesi
Uyuşmazlığın tahkime elverişli olması gerekir
Tahkim kuralları ve kurumunun belirlenmesi
Tahkim dilinin belirlenmesi
Tahkim yerinin belirlenmesi
Tahkim kararının bağlayıcı olması ve nihai kararın icra edilebilir olması
Tahkim yerinin sözleşmede belirlenmesi kararın icra edileceği ülkeyi seçmek anlamına da gelir. Çoğu tahkim sözleşmelerinde tarafların ülkesi dışında farklı bir tahkim yeri kararlaştırılır. Böylece güven ilişkisi zedelenmediği gibi taraflar bağımsız tahkim yerinin belirlenmesinden rahatsızlık duymaz.
Tahkim sözleşmesinde hakem sayısı ve atama yöntemi de belirlenebilir. Uyuşmazlığın kaç hakem tarafından çözüleceğine ilişkin kayıtlar sözleşmeye eklenebilir. 3 ve tek sayıda hakemin karar vermesi tercih ediliyorsa her taraf birer hakem seçince 2 hakem 3. hakemi seçecektir.
Taraflar aralarında anlaştığı ticari dil veya ortak dile göre tahkim dilini de belirleyebilir. Tahkim sözleşmesinde kararların taraflar için bağlayıcı olduğu bilinir. Karşılıklı kabul ile bağlayıcı ve nihai kararın haklarında uygulanmasına karar verirler. İcrai olan bu kararlar zararın artmasını önleyip tarafların sulh olmasını sağlar.
Tahkim sürecinde hakem atanması ve yargılama süreci, tahkim masraflarının nasıl karşılanacağı da sözleşmede yer alabilir. Tahkim yoluna başvuru halinde masrafların dağılımı ve hakem ile tahkim kurulu ücretleri hakkında belirleme yapılabilir. Tahkim yolunda uygulanacak hukuku taraflar kendi iradeleri ile seçebileceklerdir. Çoğunlukla iki tarafın da tabi olmadığı hukuk kuralları dışında seçim yapılır. Sözleşme için uygulanacak hukuk ile tahkim hukuku arasında fark olabilir. Bu ikisinin farklı hukuk kurallarına ve yargılamaya tabi olması tahkim anlaşmasını hükümsüz kılmaz. Taraflar irade serbestisi ile geçerli hukuku belirlemeye yetkilidir.
Ticari sözleşme imzalamadan önce tahkime ilişkin detaylar ve sözleşme kapsamına ilişkin avukat ile görüşebilirsiniz. Avukatınız tahkim yolu ve seçilen yargılama hukukunun taraflar açısından nasıl hüküm doğuracağı konusunda da bilgi sahibidir.
Uluslararası Uyuşmazlıklarda Tahkim Süreci
Tahkim sürecinin taraflar açısından bağlayıcı olmasının diğer bir sebebi de tabi olunan yasalarda tahkime imkan tanınmasıdır. T.C Anayasası’nda açıkça tahkim yolu düzenlenmiştir. Anayasa ile güvence altına alınan alternatif yargılama yolu olan tahkim, uyuşmazlıklar nedeniyle anlaşma imzalanmamasını da engeller.
Kanunun ve sözleşmenin açıkça yetki verdiği hallerde tahkim süreci işletilebilecektir. Uluslararası uyuşmazlıklarda tahkim süreci tarafları rahatlattığı gibi zararın büyümesini de önler. Güven sayesinde ticari sözleşme imzalanırken uyuşmazlık korkusu yaşanmaz. Tahkim süreci diğer tüm uyuşmazlıklardan farklıdır. Çok sık başvurulmayan bu yönteme ilişkin avukat desteği almanız önemlidir. Avukatlar farklı ülkenin yargı yolları ve tahkim yeri hakkında bilgi sahibidir. Tahkim sözleşmesinde lehe durumların sizin açınızdan uygulanması konusunda avukat desteği çok önemlidir. Tahkim heyeti tarafsız olduğundan olaya eşit şekilde yaklaşır. Sözleşme hükümlerini de aynı şekilde değerlendirir. Ancak sözleşme yapılmadan önce tahkime dair ayrıntıları size çıkar sağlayacak şekilde hazırlatıp bunu sözleşme metnine ekletmek yerinde olacaktır. Mümkünse yapacağınız uluslararası ticari sözleşmeleri avukatınız kontrol ettikten sonra imzalayın. Ticari sözleşmelerin hüküm ve sonuçlar açısından bağlayıcı olduğunu unutmayın. Avukatınızın fark ettiği cümle veya hüküm sizi büyük zarardan kurtarabilir.
Tahkim sürecinden kazançlı çıkmak ve yaptırımların ağırlığı altında ezilmemek için İstanbul Zeytinburnu’nda hizmet veren Gür Hukuk ile iletişime geçin. Avukatların uluslararası tahkim konusunda bilgili olması ticari sözleşmelerde yaşanan uyuşmazlıklarda karlı çıkmanızı sağlar.
Uluslararası Tahkim Sürecinde Avukat Tutmanın Rolü Nedir?
Tahkim sürecinde ve öncesinde avukatla temsil taraflara güven verir. Hukuki bilgisi olan avukatlar ticari hayatta yaşanacak sorunlara ve öngörülemez sonuçlara hazırlıklıdır. Olası riskleri müvekkillerine açıklayarak bunlara karşı önlem alırlar. İmzaladıkları sözleşmelerin hüküm ve sonuçları hakkında müvekkillerini bilgilendirirler. Özellikle tahkim gibi çok fazla örneğin olmadığı alanlarda müvekkillerini koruyucu sözleşme hükümleri tesis ederler. Sözleşme imzalanmadan tedbir almak ve müvekkil çıkarlarını koruyacak şekilde hareket etmek sonrasında ortaya çıkan sonuçları lehe çevirmeye çalışmaktan daha kolaydır.
Tahkim sürecindeyseniz de avukatla ile temsili önemseyin. Avukatlar tahkim sürecinin nasıl işlediğini, hangi aşamada dahil olunması gerektiği hakkında bilgilidir. Uyuşmazlığın çıkması durumunda zamanında delil ve belgeleri hazırlamışlardır. Zamanı geldiğinde ve uyuşmazlık çıktığında deliller ile belgeleri yasal haklar çerçevesinde sunarlar. Tahkim yargılaması boyunca avukatla temsil edileceğinizden tahkim talep dilekçesi avukat tarafından en iyi şekilde hazırlanır. Tahkim dava dilekçesine cevap dilekçesi hazırlanması için de avukatınız olmalıdır. Cevap dilekçesini şirket olarak hazırlamak mümkünken avukatın yazdığı dilekçe hak kayıplarını da önleyip malvarlığı haklarını korur. Fahiş cezai şart ve yaptırımlara karşı avukatınız gerekli savunmayı yapar.
Hukuk yargılama sürecindeki gibi iddia ve talepler tahkim heyeti tarafından incelenip kararı etkileyecek argümanlar üzerinde durulur. Avukat tahkim süresince ileri sürülecek iddia ve delilleri toplar. Yargılamada olduğu gibi avukatla temsil sonucunun lehinize sonuçlanmasını kolaylaştırır. Tahkim heyetine dosyayı nitelikli olarak sunmak ve yargılama sonrası verilen karardan memnun kalmak için hukuki desteği önemseyin. Bilmediğiniz alandan zararlı çıkmaktansa hukuki olarak kendinizi güvenceye alın. Avukatınıza temsil için ödediğiniz miktarın birkaç katı size geri döner. Zarar uğramadan kendinizi ve iş ilişkilerinizi güvenceye alabilirsiniz. Tahkim yeri belirleme ve tahkime ilişkin tüm ayrıntılar hakkında avukatınız en iyisini düşünür. İstekleriniz doğrultusunda sözleşme ve tahkim sürecini şekillendirir. Avukatla temsil edildiğinizde uluslararası tahkim süreci ve kararların icra edilebilirliği sizi korkutmaz. Hukuk ve kanunlar çerçevesinde kendinizi korumaya alabilirsiniz.