İş Kanunu, Anayasa ve diğer mevzuatlar işçinin hakkı ile işverenin hakkını ayrı olarak korur. Daha çok güçsüz ve kendini ispat etme yeterliliği olmayan işçi lehine hukuk teamülü geliştirilmiştir. Bazı durumlarda işveren olaya ilişkin somut delilleri tanıkla ispat edemezken işçinin belirli alacaklarını 2 tanık ile ispat yeterlidir. Ancak burada önemli olan hak talep ederken nasıl bir izlenmesi gerektiğidir. Neyi, nasıl ve ne şekilde isteyeceğinizi bilemezseniz haklarınızı kazansanız bile almakta güçlük çekersiniz. O nedenle iş avukatı veya tüm davalara bakan avukatlarla çalışmanız haklarınızı almanız açısından önemlidir.
İşten haksız çıkarılma durumunda işçinin çok fazla hakkı vardır. Belirli süreli sözleşmelerde süresi içinde haksız şekilde sözleşmeyi feshetmek işverene bazı yükümlülükler yükler. Aynı yükümlülükler belirsiz süreli sözleşmeler için de geçerlidir. İşçi ve işveren arasında kanunun emredici hükümlerine aykırı olmayan hükümler de karşılıklı olarak iki tarafa hak ile yükümlülükler yükler.
İşten haksız çıkarılma durumunda haklarınız;
İşe iade davası
Kıdem tazminatı
İhbar tazminatı
Asgari geçim indirimi alacakları
Hafta tatili alacağı
Fazla mesai ücreti
Maaş
Yıllık izin alacağı
Ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacağı
İşten haksız çıkarılma durumunda yukarıda sayılan tüm haklarınız bakidir. Para alacağı ve nakdi alacakların hepsini ilk olarak uzlaşma yoluyla temin edebilirsiniz. İşçi ve işveren miktar konusunda uzlaşamadığında istediğiniz miktarı dava yoluyla alabilirsiniz. İş davaları sadece nakdi alacakları almak için değildir. İşe iade davası gibi önceki pozisyonunuza aynı maaşla dönmenizi sağlayacak avantajları da içerir.
İşe iade davası açma şartları belirlenmiştir. Bu şartları sağlıyorsanız avukatınızla görüşüp dava açabilirsiniz. İşe iade davası şartları;
İşçinin sözleşmesi sonlandırılan iş yerinde en az 6 ay çalışması
Belirsiz süreli iş sözleşmesi olması
İş Kanunu veya Basın İş Kanunu kapsamında iş sözleşmesinin yapılması
İş sözleşmesinin işverence haksız şekilde fesih edilmesi
İşe iade davası açma şartları gerçekleştiğinde bu davayı açarak eski işinize aynı haklara sahip olarak dönebilirsiniz. Dava süreci biraz uzun olacağından o sırada başka işte çalışmanız mümkündür. Başka işte çalışmanız dava sonucunda size verilecek işe başlatmama tazminatını almanıza engel değildir.
İşe iade davası açmak için avukat desteği almanız gerekir. İş davalarında duruşmaya katılım zorunluluğu aranır. İşe iade davası açtığınız zamanda başka bir işte çalışmak zorundaysanız duruşmalara katılamazsınız. Sürekli duruşmalara katıldığınızda çalıştığınız işten çıkarılmanız için haklı sebep doğar. İşe iade davası ve işçi alacakları davalarında kendinizi avukatla temsil etmeniz yararınıza olacaktır.
Kıdem ve İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
İşçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesi çeşitli nedenlerle sona erebilir. İş sözleşmesi haklı sebeple fesih edildiğinde asgari çalışma süresini dolduran işçi kıdemi ile doğru orantılı olarak para alacağına hak kazanır. İşverenin işçiye vermek durumunda olduğu kıdem tazminatı şartlar oluştuğunda alınabilecektir.
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır konusu kadar kıdem tazminatı alma şartları da önemlidir. Kıdem tazminatları alma şartlarını sağlamıyorsanız tazminat hesaplaması sizin için önemsiz kalacaktır. Kıdem tazminatı alma şartları;
İş sözleşmesinin işveren tarafından haksız biçimde sonlandırılması
İşçinin en az 1 yıl süreyle aynı iş yerinde çalışması
1 yıllık çalışma süresinin kesintisiz olması
İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması
Sözleşmenin kanunda belirtilen sebeplerle sona ermesi
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
Kıdem tazminatı net hesaplama şekli kanunda açıkça belirtilmiştir. 1475 sayılı İş Kanunu madde 14’e göre; “ Kıdem tazminatının hesaplanması, son ücret üzerinden yapılır. Parça başı, akort, götürü veya yüzde usulü gibi ücretin sabit olmadığı hallerde son bir yıllık süre içinde ödenen ücretin o süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama ücret bu tazminatın hesabına esas tutulur.
Ancak, son bir yıl içinde işçi ücretine zam yapıldığı takdirde, tazminata esas ücret, işçinin işten ayrılma tarihi ile zammın yapıldığı tarih arasında alınan ücretin aynı süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır.”
Belirsiz süreli iş sözleşmesi fesih olunan işçinin çalıştığı gün sayı belirlenir. Ay ve yıl toplam gün sayısına çevrilir. Son maaşının brüt tutarına varsa yol ve yemek masrafları da eklenir. Bu miktar üzerinden net maaştan tazminat hesaplama yapılır. Son miktardan gelir vergisi, damga vergisi kesintisi yapıldıktan sonra elinize geçecek kıdem tazminatı miktarı belli olur. Kıdem tazminatı hesaplama konusunda yeterli donanımınız bulunmuyorsa avukatınız ile görüşebilirsiniz. İş avukatı kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve diğer tüm haklarınızı koruyacaktır. Haksız nedenle iş akdiniz fesih edildiği için iyi bir miktar alabilmek adına avukat desteği almak gereklidir. Avukatınız uygun miktarı hesapladıktan sonra dava açmanıza bile gerek olmadan uzlaşma kapsamında alacaklarınızı kazanmanızı sağlayacaktır.
Örnek kıdem tazminatı hesaplama ile siz de kendi kıdeminizi hesaplayıp alacak miktarını belirleyebilirsiniz. Daha doğru bilgi için avukatla iletişime geçmeniz hak kayıplarınızı da önleyecektir. 7 yıl 10 gün kıdemi olan işçinin aylık brüt maaşı 27 bin olsun. Bu işçinin toplam çalıştığı gün sayısı 2530’dur. Günlük aldığı brüt ücret 27000/30:900 TL’dir. 2530X30/365:207.945 kıdem günü vardır. 207.945 X 900 TL: 187.150.68 TL kıdem tazminatı alır. 7 yılda her 1 yıl için 1 brüt maaş kazanır. Toplamda 7 brüt maaş alabilecektir. Toplam miktar üzerinden gelir vergisi ile damga vergisi alınıp kalan miktar hesabınıza yatırılacaktır.
Kıdem tazminatı hesaplama kadar kıdem tazminatı tavanı da önemlidir. 2024 yılı için kıdem tazminatı tavan sınırı “01.07.2024-31.12.2024 döneminde geçerli olacak yeni kıdem tazminatı tavanı 41.828,42 TL’dir” Maaşınız yüksek olsa da bu sınırı geçseniz bile kıdem tazminatı miktarı yükselmeyecektir.
Kıdem tazminatını kimler alabilir hususunda çekinceleriniz varsa avukatınızla irtibata geçebilirsiniz. İşçi ölmeden önce kıdem tazminatına hak kazanmışsa mirasçılarına bu alacak geçer. Talep etmeleri halinde kıdem tazminatı mirasçılar arasında bölünecektir.
Emeklilik nedeniyle işten ayrılma durumu ve sağlık sebebi ile iş sözleşmesinin feshi halinde de kıdem tazminatı alabilirsiniz. Kıdem tazminatı almaya hak kazanılmasına ilişkin detaylı bilgi için avukatınıza başvurmanız en iyisidir. Her olay kendi içerisinde değerlendirilmelidir. İşçini kıdemi, maaşı, yol ve yemek masrafları dahil brüt tutarı hesaplanarak miktar bulunur. Maaşa göre belirlenen gelir vergisi dilimine girmesi bu miktarın değişmesine neden olur.
İşçinin sendika yöneticisi olması, askerlik nedeniyle iş sözleşmesinin fesih edilmesi gibi durumlarda da kıdem tazminatı alınabilir. Kimler kıdem tazminatı alabilir ve miktar hesaplamaları konusunda avukatınız hesaplama yapacaktır. Alabileceğiniz tüm haklarla birlikte kıdeminizle doğru orantılı kıdem tazminatı da kazanabilirsiniz.
Kıdem tazminatı hesaplama, alacağınız miktarın bir kısmını oluşturur. Haksız sebeple sözleşme fesih olunduğunda ve bildirim sürelerine uyulmadığında ihbar tazminatına da hak kazanırsınız. İhbar tazminatı kazanma şartları kanunda belirtilmiştir. Bu şartları sağladığınız sürece kanunda belirtilen sürelerin para alacağı karşılığı tarafınıza verilir.
İhbar tazminatı nasıl hesaplanır?
İhbar tazminatı işçi ve işverene karşılıklı olarak yüklenilen yükümlülüklerden biridir. Belirsiz süreli sözleşmelerin fesih edilmeden önce bildirim sürelerine uyulmak zorundadır. Bu husus kanunda özel olarak düzenlenmiştir. İçinin veya işverenin zorda kalmasının engellenmesi, fesih sürelerine uyulmadan sözleşmenin sonlandırılmaması için getirilen uygulamadır. Tarafların kıdemine göre kanuni ihbar süreleri tayin edilmiştir. Kanuni ihbar süresi içinde sözleşme fesih edilirse işçi ve işveren zorda kalmaz. Bu süre içinde işçi yeni bir iş bulabilirken işveren de işçi alabilecektir.
İhbar tazminatı çoğunlukla sözleşmenin işveren tarafından fesih edildiği durumlarda görülür. Ancak işçi de kanuni ihbar sürelerine uymadan belirsiz süreli iş sözleşmesini fesih ederse ihbar tazminatı ödemekle yükümlüdür. Kanun ihbar şeklini emredici saymaz. Sözlü olarak veya yazılı şekilde karşı tarafa süresinde bildirim yapmanız yeterlidir. Yazılı şekilde bildirim yapmak ispat açısından önemlidir. Taraflar aralarında anlaştılarsa sözlü olarak ihbar süresine uyarak iş sözleşmesi sonlandırılabilir.
Kanunda açıkça kıdeme göre kanuni ihbar süreleri belirtilmiştir. Aşağıdaki tabloda işçi ve işveren bakımından geçerli kanuni ihbar sürelerine ilişkin tablo yer alır. İşçinin çalıştığı süreye göre ihbar süresi ve ihbar tazminat tutarı hesaplanabilir. Her işçinin brüt maaşı farklı olduğundan avukatınızla hesaplama yapabilirsiniz. İhbar tazminatı ve diğer tüm alacaklarınızı hak kaybı olmadan temin edebilirsiniz.
İşçinin Çalıştığı Süre Kanuni İhbar Süresi İhbar Tazminatı Tutarı
6 aydan fazla çalışma 2 hafta 2 haftalık brüt ücret – 7.2: 14 gün
6 ay – 1.5 yıl arası çalışma 4 hafta 4 haftalık brüt ücret – 7.4:28 gün
1.5 yıl – 3 yıl arası çalışma 6 hafta 6 haftalık brüt ücret – 7.6:42 gün
3 yıl ve üzeri çalışma 8 hafta 8 haftalık brüt ücret – 7.8:56 gün
İhbar tazminatı hesaplama, net kıdem tazminatı hesaplamadan daha basittir. İhbar tazminatı haftalık olarak brüt maaş üzerinden hesaplanır. Aylık brüt ücret haftalara bölünür. Çıkan sonuç ihbar tazminatı tutarınızdır.
İhbar tazminatı ödenmeyecek durumlar
Kanuna göre bazı durumlarda ihbar tazminatı ödenmesine gerek görülmez. Bu durumlarda işçi veya işveren ihbar tazminatına hak kazanamaz.
İşçinin istifa etmesi
İşçinin ölmesi
Deneme süreli iş sözleşmesi imzalamak
İşçinin emekli olması
Sayılan hallerde ihbar tazminatı talep etseniz de alamazsınız. Avukat ile görüşüp boşuna dava açıp masraf ödememek yararınızadır.
İhbar tazminatına dahil edilmeyen bazı ödemeler vardır. İhbar tazminatı hesaplaması yapılırken işveren tarafından verilen ikramiye ve prim, tatil ücreti, nakdi ödemeler dahil edilmez. SGK primleri ve fazla mesailer de brüt maaşa eklenmez. Net maaştan hesaplama yapılmasa da yol ve yemek masrafları brüt maaşa dahil edilebilir. Daha fazla bilgi için avukatınızla görüşmek en iyisidir. Gözden kaçırdığınız ve almaya hak kazandığınız tüm ödemelerinizi avukatınız karşı taraftan talep edecektir.
Çalışanların Hakları
İşçinin hakları kanunlarla ve anayasa ile güvence altına alınmıştır. Çalışanın hakları nelerdir bilinirse bunları talep etme hususunda adım atabilirsiniz.
Çalışanların hakları;
Ücret hakkı
Eşit muamele görme hakkı
İş sağlığı ve güvenliği kapsamında korunma hakkı
Fazla mesai hakkı
Ara dinlenme hakkı
Sigorta primlerinin tam yatırılması hakkı
Yıllık izin hakkı
İhbar tazminatı hakkı
Kıdem tazminatı hakkı
Haklı nedenle iş sözleşmesini feshetme
İş aramak için izin talep etme hakkı
Hafta tatili hakkı
Ulusal bayram tatili hakkı
Sözleşmede yapılan önemli değişikliklere rıza göstermeme hakkı
Bu haklarınızı koruma altına almak ve haklarınıza dair ayrıntılı bilgi için İstanbul Zeytinburnu’nda hizmet veren Gür Hukuk ile iletişime geçebilirsiniz.